Η ιστορία της Βενετσιάνικης μάσκας

Η χρήση των μασκών είναι μια πανάρχαια ανθρώπινη πρακτική σε όλους τους πολιτισμούς του κόσμου. .....

Μάσκες έχουν χρησιμοποιηθεί από την αρχαιότητα για θρησκευτικές τελετές, για προστασία, στον πόλεμο, μεταμφίεση, θέατρο και αλλού. Μια από τις παλαιότερες μάσκες που έχουν βρει οι αρχαιολόγοι είναι πέτρινη και χρονολογείται στο 7000 π.Χ.

Σήμερα η μάσκα είναι, κυρίως, αναπόσπαστο κομμάτι της Αποκριάς. Με πιο δημοφιλή και όχι άδικα, την μάσκα του Καρναβαλιού της Βενετίας. Εμφανίστηκε κατά το Μεσαίωνα και δεν υπάρχουν στοιχεία που να εξηγούν το κίνητρο που ανάγκασε τους Βενετσιάνους να καλύπτουν το πρόσωπό τους και να κρύβουν την ταυτότητα και τα συναισθήματά τους σε δημόσιους χώρους, ακόμη και καθ” όλη τη διάρκεια του χρόνου.

Σύμφωνα με τους ιστορικούς, οι μάσκες φοριούνταν στην πόλη της Βενετίας από πρόσωπα που ήθελαν να κρυφτούν από τους δανειστές τους, άτομα είχαν παράνομες σχέσεις, άτομα που έπαιζαν τυχερά παιχνίδια, πήγαιναν σε χορούς ή ανακατεύονταν με κουτσομπολιά και σκάνδαλα, ιεροεξεταστές, κατασκόπους, πλούσιους και φτωχούς.

Η μάσκα έγινε σύμβολο της ελευθερίας και της καταπάτησης όλων των κοινωνικών κανόνων που επιβάλλονταν από την Ενετική Δημοκρατία. Η ανωνυμία της μάσκας δημιούργησε μια ιδιόρρυθμη “ισότητα” ανάμεσα στους πολίτες της Βενετίας, ευνόησετην ανάπτυξη του αυτοσχέδιου θεάτρου του δρόμου, της Commedia dell’arte αλλά ευνόησε και ευγενείς, για να μπορούν να μπαινοβγαίνουν ανενόχλητοι σε λαϊκές γειτονιές, θέατρα, χορούς και μοναστήρια, διευκόλυνε άτομα που διέπρατταν παράνομες δραστηριότητες, κλοπές, βιασμούς, φόνους ή άτομα σαν τον διαβόητο καρδιοκατακτητή Τζάκομο Καζανόβα, που έγραψε ιστορία ξελογιάζοντας το «αδύναμο φύλο», ακόμη και μοναχούς και μοναχές που με την κάλυψη μιας μάσκας, επιδίδονταν σε ασυδοσίες.

Έτσι, η υπερβολική χρήσης μάσκας στην καθημερινή ζωή από τους ελευθεριάζοντες πολίτες και ταξιδιώτες της Βενετίας, ανάγκασε τις αρχές να εκδώσουν νόμους και διατάγματα για τον περιορισμό και τον έλεγχο της και τελικά μετά την πτώση της Δημοκρατίας της Βενετίας και κατά τη διάρκεια της αυστριακής κατοχής, η χρήση της απαγορεύτηκε εκτός από την περίοδο της Αποκριάς ή σε ιδιωτικούς χορούς.

Οι βενετσιάνικες μάσκες αρχικά ήταν απλές στο σχέδιο και τη διακόσμηση και υπήρχαν εκατοντάδες καταστήματα που τις κατασκεύαζαν. Η ζήτησή τους ήταν τόσο μεγάλη, που άρχισαν να μετατρέπονται σε πιο περίτεχνες κατασκευές, κατασκευασμένες από δέρμα, papier mache, πορσελάνη ή με μια πρωτότυπη τεχνική από γυαλί, ενώ αργότερα άρχισαν να ζωγραφίζονται στο χέρι και να διακοσμούνται με γούνα, φυσικά φτερά, πολύτιμα μέταλλα και λίθους και να γίνονται διάσημες σε όλη την Ευρώπη. Σήμερα θεωρούνται το έμβλημα του Βενετσιάνικου Καρναβαλιού.

Σε γενικές γραμμές, όλες οι βενετσιάνικες μάσκες μπορούν να ταξινομηθούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες. Στις αποκριάτικες μάσκες και σ’ αυτές της Commedia dell’arte.

Στην πρώτη κατηγορία ανήκει η Bauta , μια λευκή μάσκα που καλύπτει όλο το πρόσωπο, χωρίς στόμα, με ένα έντονο τριγωνικό πηγούνι, που συχνά είχε κλίση προς τα πάνω για να επιτρέψει στο χρήστη να μιλήσει, να φάει και να πιει εύκολα χωρίς να χρειάζεται να την αφαιρέσει και φοριούνται από τα δύο φύλα.

Στην ίδια κατηγορία ανήκει η Moretta (ή Servetta Muta), μια μικρή, οβάλ, μαύρη, βελούδινη μάσκα, που φοριούνται από τις γυναίκες και ο χρήστης της την συγκρατούσε στη θέση της δαγκώνοντας ένα κουμπί που βρισκόταν στην εσωτερική της πλευρά κι έτσι δεν είχε την δυνατότητα ούτε να μιλήσει.

Επίσης, είναι πασίγνωστη η χαρακτηριστική μάσκα σε σχήμα γερακιού του Dottore Peste, του γιατρού της φοβερής πανώλης, ντυμένου με τη μακάβρια μαύρη στολή, με τη μύτη της μάσκας παραγεμισμένη με αρωματικά βότανα, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να προστατευτεί από την δυσοσμία και την αρρώστια που αφάνισε το ένα τρίτο του πληθυσμού της Βενετίας.

Άλλες μάσκες της ίδιας κατηγορίας είναι οι: Dama (κομψή μάσκα για τις κυρίες), Gatto (γάτα στα ιταλικά, σπάνιο ζώο στη Βενετία), Jester ή Jolly (ο γνωστός μας από την τράπουλα Joker),Volto (πρόσωπο στα Ιταλικά, που απεικονίζει ένα πρόσωπο χωρίς συναίσθημα) κ.α.

Στις μάσκες που βασίζονται σε χαρακτήρες της Commedia dell’arte περιλαμβάνονται οι:Arlecchino (ο Αρλεκίνος), Briqhella (Figaro), Burrattino (ή Πινόκιο), Capitan Scaramouche,Colombina (ή Αρλεκίνα), IllDottore (ο Άρρωστος Γιατρός), Pantalone, Pierrot (ο Πιερότος),Pulcinella, Zanni κ.α.

Πηγή