γιατί λέμε “και ο μήνας έχει εννιά…”;

 ….και ο μήνας έχει εννιά…

γράφει ο Θωμάς Χρηστιάς

Αυτή η φράση που έχει συνδεθεί τόσο πολύ με το ομότιτλο  τραγούδι του Μικρασιάτη συνθέτη Μιχάλη Σουγιουλτζόγλου έχει μια σκοτεινή προέλευση. Το μόνο σίγουρο είναι ότι όταν λέμε  “ και ο μήνας έχει εννιά”, εννοούμε ότι ζούμε μια ανέμελη ζωή, χωρίς βάσανα και έννοιες.....

 Εξάλλου, και το νόημα του τραγουδιού του Σουγιούλ αυτό ακριβώς είναι: μια ζωή την έχουμε, άρα πρέπει να τη γλεντήσουμε. Όσο όμως μας είναι γνωστή η φράση αυτή μέσα από αυτό το τραγούδι, άλλο τόσο γνωρίζουμε ότι προϋπήρχε του τραγουδιού. 

Κατά μια έννοια, ο αριθμός εννιά ταυτίστηκε με την ανεμελιά, επειδή κατά τα πρώτα χρόνια της δημιουργίας του ελληνικού κράτους οι δημόσιοι υπάλληλοι πληρώνονταν κάθε εννιά του μήνα, άρα αυτή  ήταν σίγουρα μέρα χαράς. Αλλά, και με το σύγχρονο τρόπο μισθοδοσίας, στις αρχές δηλαδή κάθε μήνα ή όπως γίνεται σε αρκετές δημόσιες υπηρεσίες σε δύο δόσεις κάθε δεκαπενθήμερο, σίγουρα το τέλος κάθε μήνα μόνο με ξεγνοιασιά δε μπορεί να συνδεθεί. Αν δε, η λαϊκή σοφία ή ο στιχουργός του τραγουδιού μας είχε αυτή την οικονομική σκοπιά στο μυαλό του, τότε σε περίοδο οικονομικής κρίσης ούτε η ενάτη του μήνα θα ήταν μέρα ανεμελιάς!

Μια άλλη προσέγγιση του αριθμού εννιά σε αυτή τη φράση είναι  αυτή της αριθμολαγνίας. Ο αριθμός εννιά είναι τρεις φορές ο μαγικός και με θρησκευτικό περίβλημα αριθμός τρία που προστατεύει τους ανθρώπους από όλα τα δεινά. Μυθολογικά, εννιά ήταν οι μούσες (η Καλλιόπη, η Ευτέρπη, η Κλειώ, η Ερατώ, η Μελπομένη, η Πολύμνια, η Τερψιχόρη, η Θάλεια και η Ουρανία), ενώ ιστορικά τα Μεγάλα Μυστήρια που εορτάζονταν κάθε δεκαπέντε του μήνα Βοηδρομιώνα διαρκούσαν εννιά μέρες. 

Από φιλοσοφικής σκοπιάς ο αριθμός εννιά (όπως όλοι οι αριθμοί που ενυπάρχουν στα πράγματα ) σύμφωνα με τους Πυθαγορίους συμβολίζει την αρμονία της φύσης.
Κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι όλα αυτά είναι περιττά και η επιλογή του αριθμού εννιά στη φράση “και ο μήνας έχει εννιά” είναι τυχαία, στο δε τραγούδι για να κάνει ρίμα. Πιθανόν, αν και ρίμα σχηματίζονταν με οποιοδήποτε δισύλλαβο αριθμό. (π.χ και ο μήνας έχει επτά). Και αν σε αυτή τη φράση σημαίνει ο αριθμός εννιά την ανεμελιά, το ίδιο θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε και για τη φράση “ στις εννιά του μακαρίτη, άλλος μπαίνει  μες στο σπίτι” και στη φράση “ …των οπισθίων τα εννιάμερα”.

Μια τελευταία και αρκετά πειστική απόπειρα ερμηνείας της φράσης τη συνδέει με το οθωμανικό παρελθόν. Στο τραγούδι του Μικρασιάτη Σουγιούλ που υπάρχουν τούρκικες λέξεις όπως “ ντουνιάς” (κόσμος)  τι θα  “καζαντίσουμε” (τι θα κερδίσουμε),   ο αριθμός εννιά της ξεγνοιασιάς συνδέεται με τον ένατο μήνα του μουσουλμανικού σεληνιακού ημερολογίου  που είναι ο μήνας του Ραμαζανιού. Κατ’ αυτόν το μήνα οι πιστοί μουσουλμάνοι δεν εργάζονται, προσεύχονται όλη μέρα και το βράδυ, με τη δύση του ηλίου, όταν και τερματίζεται η ημερήσια νηστεία, επιτρέπεται το φαγητό σε μεγάλες ποσότητες. Ως και τα σχολεία παραμένουν κλειστά. Η πειστικότητα αυτής της εκδοχής βεβαιώνεται και από το εξής: το ότι η τεμπελιά συνδέεται με αργίες και ημέρες λατρείας του Θεού και των Αγίων το γνωρίζουμε και εμείς οι χριστιανοί με τη φράση “δεν είναι κάθε μέρα του Αη Γιάννη”.
Σε λίγες περισσότερες από εννιά μέρες ο μήνας θα έχει εννιά. 

Καλό και ξέγνοιαστο μήνα, ως ορίζει, λοιπόν, η φράση και ο αριθμός.

το τραγούδι στην πρώτη εκτέλεση

Στίχοι: Γιώργος Τζαβέλλας.
Μουσική: Μιχάλης Σουγιούλ.
Πρώτη εκτέλεση: Νίκος Γούναρης, Κουρνάζος & Τρίο Κιτάρα. Για πρώτη φορά ακούστηκε στην ταινία “Το σωφεράκι” (1953). Εκεί ο Μανώλης Χιώτης με τον Γιάννη Τατασόπουλο παίζουν και τραγουδούν Σουγιούλ (“Μια ζωή την έχουμε” & “Σβήστε με απ’ το χάρτη”).
Άλλες ερμηνείες: Μαρίκα Νίνου. Η Βίκυ Μοσχολιού στον δίσκο «ΤΟ ΤΡΑΜ ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ», 1980.

Πηγή