Η Ανάγκη για συνταγματική - πολιτειακή αλλαγή

Από: http://www.ideotopos.gr

Από τον Χρήστο Λυντέρη

Η ελληνική συνταγματική ιστορία διδάσκει ότι σε περιόδους σοβαρών κρίσεων δεν υπάρχει ασφαλέστερη διέξοδος από την προσφυγή σε συνταγματική ή πολιτειακή αλλαγή.....

Τέτοιου είδους αλλαγή συντελέσθηκε όταν, μετά την εξέγερση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, θεσπίσθηκε το Σύνταγμα του 1844, το οποίο έθεσε τέρμα στην απόλυτη αυθαιρεσία του Όθωνα, αλλά και  όταν, κατόπιν νέας λαϊκής εξέγερσης το 1862, καταλύθηκε η βαυαρική δυναστεία και θεσπίσθηκε το Σύνταγμα του 1864, το οποίο για πρώτη φορά αναγνώρισε την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας.

Αλλά και μετά την κρίση του 1909 (κίνημα στο Γουδή), η χώρα οδηγήθηκε στην ευρύτατη συνταγματική αναθεώρηση του 1911, η οποία απελευθέρωσε την ανερχόμενη αστική τάξη και έδωσε την ώθηση στην Ελλάδα να διπλασιάσει τα σύνορά της, ενώ, μετά την μικρασιατική καταστροφή του 1922, κηρύχθηκε έκπτωτη η δυναστεία των Γλυξβούργων και θεσπίσθηκαν τα δημοκρατικά Συντάγματα του 1925 και 1927, τα οποία καθιέρωναν την αβασίλευτη δημοκρατία.

Το 1974, μετά την πτώση της δικτατορίας, η χώρα είχε την δυνατότητα να οδηγηθεί σε ένα σύγχρονο δημοκρατικό Σύνταγμα, ανάλογο των περισσοτέρων ευνομουμένων κρατών. Ωστόσο, αντί αυτού προτιμήθηκε η επαναφορά του αυταρχικού Συντάγματος του 1952 (εκτός των διατάξεων περί βασιλείας) και η ευκαιρία χάθηκε. Το Σύνταγμα του 1975, παρά τις διακηρύξεις ότι καθιερώνει πολίτευμα «προεδρευομένης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας», στην πραγματικότητα εγκαθίδρυσε ένα ολιγαρχικό πολίτευμα, το οποίο καταπάτησε την αρχή της διάκρισης των εξουσιών και έθεσε τους πολίτες στο περιθώριο της πολιτικής ζωής. Το πολίτευμα αυτό χαρακτηρίζεται (1) από θεσμικά ανεξέλεγκτη εκτελεστική εξουσία, η οποία επιβάλλει απολύτως την θέλησή της στην Βουλή και ποδηγετεί και την δικαιοσύνη διορίζοντας την ηγεσία της και (2) από πλήρη απουσία του λαού όσον αφορά την άσκηση πολιτικής εξουσίας, δεδομένου ότι, όχι μόνο δεν προβλέπεται δημοψήφισμα κατόπιν λαϊκής πρωτοβουλίας (ούτε καν σε τοπικό επίπεδο) αλλά επίσης από καμία διάταξη του ελληνικού συντάγματος δεν κατοχυρώνεται η έννοια της εσωκομματικής δημοκρατίας, με αποτέλεσμα τα ελληνικά πολιτικά κόμματα να αποτελούν φέουδα οικογενειών που κυβερνούν επί δεκαετίες την χώρα σε καθεστώς απόλυτης διαπλοκής με οικονομικούς παράγοντες και ΜΜΕ.

Η κρίση που βιώνουμε σήμερα είναι πρωτίστως πολιτική και απότοκος αυτού του συστήματος υπόθαλψης του συγκεντρωτισμού και της διαφθοράς που καθιέρωσε το Σύνταγμα του 1975 και επέτειναν οι αναθεωρήσεις του. Η χώρα χρειάζεται επειγόντως ευρύτατη συνταγματική αλλαγή, προκειμένου να τεθεί ο πολίτης στο επίκεντρο της πολιτικής ζωής,  να καθιερωθεί η διάκριση των εξουσιών, να επιτευχθεί η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, να παύσει η ανισότητα, και να κατοχυρωθούν οι βασικές αρχές της δημοκρατίας, η ισηγορία, η ισονομία και η ισοπολιτεία.

Ειδικότερα, θα έλεγε κανείς ότι οι προτάσεις για ένα νέο, σύγχρονο δημοκρατικό Σύνταγμα θα μπορούσαν να αφορούν τουλάχιστον 5 κεφάλαια: (α) την λαϊκή κυριαρχία, (β) την πολιτική ισότητα, (γ) την διάκριση των εξουσιών, (δ) την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης, ( ε) τον θεσμό των πολιτικών κομμάτων.

Α. ΛΑΪΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ: Για την  ουσιαστική κατοχύρωση της λαϊκής κυριαρχίας είναι απαραίτητη η θέσπιση λαϊκής πρωτοβουλίας για την διενέργεια δημοψηφίσματος, τόσο για την θέσπιση ή την κατάργηση νόμου, όσο και για την ανάκληση αξιωματούχου (λ.χ. υπουργού). Επίσης απαραίτητη είναι η θέσπιση λαϊκής πρωτοβουλίας για την αναθεώρηση του ίδιου του Συντάγματος, αλλά και η πρόβλεψη διενέργειας τοπικών δημοψηφισμάτων. Εξάλλου, είναι αναγκαία η πρόβλεψη ότι η εσωτερική λειτουργία των πολιτικών κομμάτων δεν μπορεί να είναι ανεξέλεγκτη, αλλά οφείλει να υπόκειται -σε στοιχειώδεις έστω- κανόνες εσωκομματικής δημοκρατίας υποχρεωτικής ισχύος με δυνατότητα προσφυγής κάθε μέλους του κόμματος το οποίο θίγεται, στην δικαιοσύνη, όπως συμβαίνει με όλα τα νομικά πρόσωπα.

Β. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙΣΟΤΗΤΑ: Είναι απολύτως αναγκαίο να κατοχυρωθεί η ουσιαστική ισότητα των πολιτών απέναντι στον νόμο ώστε να μην υπάρχουν Έλληνες «πιο ίσοι από κάποιους άλλους». Επ’ αυτού προτείνεται: (1) η κατάργηση των προνομίων και της ποινικής ασυλίας των βουλευτών, (2) η κατάργηση των διαβόητων διατάξεων περί ευθύνης υπουργών και η υπαγωγή των υπουργών στην ανεξάρτητη δικαιοσύνη, (3) η άπαξ ανανεώσιμη θητεία Προέδρου της Δημοκρατίας και βουλευτών. Αλλά (4) και σε επίπεδο πολιτικών κομμάτων είναι αναγκαία η κατοχύρωση της πολιτικής τους ισότητας, ώστε να αποφεύγονται οι αποκλεισμοί κομμάτων από την προβολή των μηνυμάτων τους και οι ανισότητες στην χρηματική ενίσχυση από το κράτος, τα οποία σήμερα αποτελούν ανυπέρβλητα εμπόδια στην ανανέωση της πολιτικής ζωής.

Γ. ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΕΞΟΥΣΙΩΝ: Η διάκριση των εξουσιών επιτυγχάνεται αποτελεσματικότερα με πολίτευμα προεδρικής δημοκρατίας και ανεξάρτητες εκλογές για Πρόεδρο (εκτελεστική εξουσία) και Βουλή (νομοθετική εξουσία). Επίσης προτείνεται ασυμβίβαστο βουλευτή – υπουργού, ώστε να μην δημιουργούνται διαπλοκές.

Δ. ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ: Καίριο είναι το ζήτημα της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης, η οποία σήμερα αδυνατεί να ασκήσει τον θεσμικό της ρόλο διότι ελέγχεται από την κυβέρνηση. Προτείνεται: (1) άμεση εκλογή της ηγεσίας της δικαιοσύνης από τις ολομέλειες των οικείων δικαστηρίων, (2) πρόβλεψη ότι οι προαγωγές των δικαστών θα διενεργούνται αποκλειστικά με αντικειμενικά κριτήρια, (3) θέσπιση του κατά κανόνα αμετάθετου των δικαστών ώστε να μην ασκούνται πιέσεις για δυσμενή μετάθεση σε βάρος τους,  (4) καθιέρωση πλήρους ασυμβιβάστου των δικαστών με οποιαδήποτε άλλη δημόσια θέση, ώστε να αποφεύγεται η διαπλοκή τους με την εκτελεστική εξουσία, (5) ίδρυση 15μελούς Συνταγματικού Δικαστηρίου, αναλόγου με τα υψηλού επιπέδου συνταγματικά δικαστήρια της Γερμανίας ή της Ιταλίας, τα μέλη του οποίου θα είναι νομικοί (όχι αποκλειστικά δικαστές) που θα επιλέγονται με αυξημένες πλειοψηφίες, ούτως ώστε να τους εξασφαλιστεί αυξημένο κύρος, και (6) ενίσχυση του θεσμού των ενόρκων.

Ε. ΠΟΛΙΤΙΚΑ  ΚΟΜΜΑΤΑ: Πέραν της καθιέρωσης στοιχειωδών κανόνων εσωκομματικής δημοκρατίας, προτείνεται ο έλεγχος των οικονομικών των κομμάτων από το Ελεγκτικό Συνέδριο (και όχι από επιτροπή της Βουλής όπως συμβαίνει σήμερα), με ταυτόχρονη κατάργηση των λοιπών αρμοδιοτήτων του Ελεγκτικού Συνεδρίου ούτως ώστε να έχει ως αποκλειστική αρμοδιότητά του τον έλεγχο των οικονομικών κομμάτων, βουλευτών, μελών της κυβέρνησης, αξιωματούχων και διαχειριζομένων το δημόσιο χρήμα. Επίσης προτείνεται η πρόβλεψη ότι τα οικονομικά των κομμάτων θα πρέπει να τηρούνται με καθεστώς απόλυτης διαφάνειας η έλλειψη της οποίας θα επισύρει βαρύτατες κυρώσεις.

Οι ανωτέρω ριζικές μεταρρυθμίσεις δεν είναι δυνατόν να επιτευχθούν με αναθεώρηση του ισχύοντος Συντάγματος, αλλά με νέο Σύνταγμα το οποίο θα προκύψει κατόπιν δημοψηφίσματος και σύγκλησης Συντακτικής Βουλής.

 Ο Χρήστος Λυντέρης είναι δικηγόρος περ' Αρείω Πάγω. 

http://www.ideotopos.gr