Φανατισμός

του Μάριου Πλωρίτη*
 

Μοιάζει παράδοξο – αλλά δεν είναι- που η λέξη “φανατικός” έχει αφετηρία της ένα ιερό, ένα τέμενος. Της αρχαίας Ρώμης, ειδικά. Και δεν είναι τυχαίο που ο ναός εκείνος ήταν αφιερωμένος στη Bellona, τη θεά του πολέμου (bellum).....



Οι πιστοί της αιματόχαρης θεάς κυριεύονταν, κάθε τόσο, από “ένθεη μανία”, από ενθουσιαστικό παραλήρημα, τόσο που τρυπούσαν τα χέρια τους με μαχαίρια, έκοβαν κομμάτια από τις σάρκες τους και έχυναν το αίμα τους στο βωμό της. Και καθώς, στα Λατινικά, το ιερό, ο ναός λέγεται “fanum”, ονομάστηκαν “fanatici” εκείνοι οι αφιονισμένοι πιστοί – που ήταν, συνήθως, επιληπτικοί, παράφρονες, μανιακοί, αλλά και κοινοί απατεώνες.

Με τον καιρό, οι όροι φανατικός” και φανατισμός” πλάτυναν σε νόημα και πλούτυναν σε.. περγαμηνές. Δε σήμαιναν πια τους ακρωτηριασμένους ζηλωτές της Bellona, αλλά κάθε έξαλλο οπαδό θρησκείας που όχι μόνο φαντάζεται πως είναι εμποτισμένος από “θείο πνεύμα”, αλλά και επιχειρεί να επιβάλλει την πίστη του με κάθε μέσο, ακόμα και με τη βία, και με το αίμα – όχι πια το δικό του- άλλα των άλλων. Βέβαιος πως μονάχα η δική του πίστη είναι σωστή – πως κατέχει την αποκλειστικότητα της “θείας χάρης” – δεν περιορίζεται να την υπηρετεί, να τη διακονεί, να τη διακηρύσσει, αλλά θεωρεί ύψιστο χρέος του την επικράτηση της, και πιστεύει πως είναι απόλυτα δικαιωμένη και καθαγιασμένη η καθυπόταξη των αντιφρονούντων και το – ultimum- η εξόντωση τους και η κάθαρση του κόσμου από τους “άπιστους”.

Αλλά η “χάρη” του φανατισμού δεν σταμάτησε εκεί. Γρήγορα, κυρίευσε όλα τα πεδία – πολιτικό, ιδεολογικό, ακόμα και καλλιτεχνικό και αθλητικό… Ο τυφλός ζήλος για κοσμοθεωρίες, έθνη, συστήματα, πρόσωπα κλπ. Υπαγορεύει στους οπαδούς τους ανυποχώρητη μισαλλοδοξία, ασυμβίβαστη εχθρότητα, άκρατο  “μανιχαϊσμό” (εμείς είμαστε το απόλυτο Καλό, οι άλλοι είναι το απόλυτο Κακό).
Και άρα, “πας μη μεθ ημών, καθ’ ημών”, “ερρέτω” (ας καταστραφεί) όχι μόνο “ο κακά βουλόμενος” – αλλά και “ο κακά βουλευόμενος” κατά την άποψη των ζηλωτών βέβαια…


Πηγή