Δευτέρα 19 Μαρτίου 2012

Η ΜΠΑΜΠΟΥΣΚΑ ΤΗΣ ΜΟΙΡΟΛΑΤΡΙΑΣ








Από τον Νικόλα Ανδρουλάκη

Η έκρηξη του πυρηνικού αντιδραστήρα στο Τσερνόμπιλ το 86 ήταν ένα ηχηρό χαστούκι της ιστορίας στο ροδαλό μάγουλο της αν-θρώπινης μεγαλομανίας. Νόμιζε ότι μπορεί να νικήσει την ενεργειακή της δίψα, με όπλο τη -φύσει- ατελή της τεχνολογία, δίχως τον κίνδυνο παρενεργειών. Ή, ακόμη χειρότερα, αρνιόταν να πιστέψει πως, ήταν της μοίρας της γραφτό ν’ απαθανατιστούν οι εικόνες που εμφανίζονται, αν γράψεις στο google, «Chernobyl victims». Ο Ιησούς μάς δίδαξε, σαν δεχτούμε ένα χαστούκι, να γυρνάμε το μάγουλο για δεύτερο. Μάλλον παρερμηνεύσαμε τα λόγια του. Για πραότητα και σωφροσύνη μιλούσε. Δεν εννοούσε να επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη. Κι όμως, η φύση νίκησε για μία ακόμη φορά την παντοδυναμία του homo sapiens sapiens. Στη Φουκουσίμα αποδείχτηκε περίτρανα η ροπή μας στη μοιρολατρία.

Δεν αναφέρομαι μόνο στα ελλιπή μέτρα ασφαλείας που αποδεικνύουν πως κάθε πυρηνικός σταθμός παραμένει, έως και σήμερα, μία εν δυνάμει βόμβα. Έχει σημασία κι η φοβική, μοιρολατρική αντιμετώπιση του γεγονότος. Δηλαδή, ο πλανήτης παρακολουθεί από την τηλεόραση επί ένα μήνα, ένα τσούρμο λευκοντυμένους υπαλλήλους του εργοστασίου να παλεύουν σαν τα κουνούπια με τον ελέφαντα. Και η Ιαπωνική Κυβέρνηση, σε ρόλο τελετουργού-παρουσιαστή του ριάλιτι, προσεύχεται, με τις ευχές της Δύσης, η οποία αναλώθηκε σε ψυχρούς υπολογισμούς, μπας κι εφησυχαστεί, με την κουτοπόνηρη ιδέα πως «είναι μακριά η Ιαπωνία, δε θα μας επηρεάσει η ραδιενέργεια».

Γενικά, η ιστορία έχει την ύπουλη τάση να ανακυκλώνεται. Όλη η ύπαρξη, άλλωστε, βασίζεται στην κυκλική πορεία των πραγμάτων. Από την περιστροφή των πλανητών και των ηλεκτρονίων, μέχρι την αλληλουχία των εποχών ή τους οικονομικούς κύκλους των κοινωνιών. Κάποιοι παράγοντες είναι αστάθμητοι και κάποιοι σταθμισμένοι. Το σημαντικό είναι να αξιοποιείς τους σταθμισμένους παράγοντες, για να αμύνεσαι των αστάθμητων κινδύνων.

Αν αποδομήσεις τα χαρακτηριστικά του πυρηνικού ολέθρου, μπορείς εύκολα να διακρίνεις τα πρωτογενή στοιχεία που επιτρέπουν τον παραλληλισμό με την οικονομική κρίση. Η απαρχή του προβλήματος έγκειται στο τρίπτυχο απληστία - εθελοτυφλία - μοιρολατρία. Αυτές οι τρεις κυρίες είναι που οδηγούν τις αγορές στα κραχ. Όταν χτίζεις την ανάπτυξη σου σε ανοχύρωτα θεμέλια μεγαλόπνοων και συνάμα ματαιόδοξων προσδοκιών, υποσκάπτεις την ελαστικότητα και, συνεπώς, την αντοχή του οικοδομήματος. Με λίγα λόγια, σεισμοί συμβαίνουν. Όπως στην οικοδομή, έτσι και στην οικονομία, υπάρχουν αστάθμητοι παράγοντες. Η διαφορά είναι πως στην οικονομία γίνονται προβλέψεις. Τόσο αισιόδοξες, όσο κι απαισιόδοξες. Οι κρίσεις δεν είναι κεραυνοί εν αιθρία. Εμείς επιλέγουμε να κρύβουμε τις Κασσάνδρες, κάτω από το χαλάκι της πρόσκαιρης ευημερίας.

Κι όπως τα πυρηνικά απόβλητα καταλήγουν σε χώρες του τρίτου κόσμου, σε ωκεανούς και στο διάστημα, έτσι μεταβιβάζονται και τα «τοξικά απόβλητα» της οικονομίας σε μικρομέγαλες χώρες - θύματα, όπως η Ελλάδα, που παραμυθιάζονται από την εισροή τοκογλυφικά δανεισμένου μετρητού. Γιατί και στον μικρόκοσμο της κάθε Ελλάδας κρύβονται τα ίδια πρωτογενή ένστικτα με αυτά των «μεγάλων» και της Παγκόσμιας Κοινότητας. Και στην τραπεζική αγορά και στην εκάστοτε κυβέρνηση και σε κάθε ιδιώτη χωριστά. Δεν είναι μωσαϊκό. Είναι μπάμπουσκα. Μια χοντρή μπάμπουσκα μοιρολατρίας που μας χωράει όλους. Κι οδηγεί στην αγαπημένη – κλισέ - ατάκα των ιστορικών, «η ιστορία επαναλαμβάνεται». Κρυμμένη, κάθε φορά, πίσω από την τεχνολογικά εξελισσόμενη μπούρκα της ανθρώπινης ματαιοδοξίας.

Στη Βόρειο Αφρική και τη Μέση Ανατολή, η εμφύλια αιματοχυσία είναι, ό,τι για εμάς, η δόση-νταβατζιλίκι του καταναλωτικού δα-νείου. Αποπληρωμή μιας οικειοθελούς, επίκτητης υποχρέωσης. Για έναν Αλλάχ, για λίγο πετρέλαιο και για μια ζωή με air-condition, μετά θάνατον. Η μοιρολατρία δεν κάνει θρησκευτικές διακρίσεις. Είναι η Τρόικα της ιστορίας. Είναι καρκίνος. Γιατί γεννιέται μέσα μας. Είναι το ίδιο γονίδιο που σε κάνει να κοκαλώνεις πάνω στις ράγες του τρένου σαν ακούσεις τo τσαφ-τσουφ. Ένα βήμα πίσω ή ένα βήμα μπρος είναι αρκετό για να σωθείς. Και να επιβιβαστείς στο τρένο της ιστορίας. Για να γίνει αυτό το βήμα, όμως, χρειάζεται η γνώση της άφιξης του τρένου κι εκπαιδευμένα αντανακλαστικά. Αλλιώς, άσε το trainspotting και περίμενε στην αποβάθρα. Κι η αυτοσυγκράτηση είναι μια γενναία απόφαση.

 Ο Νικόλας Ανδρουλάκης είναι Φοιτητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Πειραιά και τη Δραματική Σχολή Αθηνών.