Τα μελτέμια

  γράφει ο Χρήστος Δελής,

“…ο αγέρας του καλοκαιριού, το μελτέμι που έρχεται από τη θάλασσα φυσά δυνατά”, Ηλίας Βενέζης......



Το μελτέμι είναι περιοδικό μετεωρολογικό φαινόμενο, σταθερά επαναλαμβανόμενο κάθε καλοκαίρι στον γεωγραφικό χώρο του Αιγαίου, της ανατολικής ηπειρωτικής Ελλάδας και γενικότερα της ανατολικής μεσογείου, είναι γνωστό στους νησιώτες κατοίκους του αρχιπελάγους από τα αρχαία χρόνια.

Τα μελτέμια στην αρχαιότητα/ η ετυμολογία

Ο Ησίοδος για πρώτη φορά τον 8ο αιώνα π.Χ. Παρατήρησε και κατέγραψε την περιοδικότητα αυτών των ανέμων τους καλοκαιρινούς μήνες στους οποίους έδωσε το όνομα “ετησίαι”. Ωστόσο και άλλοι αρχαίοι συγγραφείς μας δίνουν πληροφορίες για τα μελτέμια.
Αξίζει να αναφέρουμε το απόσπασμα του Αράτου^, ο οποίος στα “Φαινόμενα” αναφέρει τα εξης ενδιαφέροντα: “ όταν τα χωράφια είναι γυμνά από στάχυα και όταν ο Ήλιος με τον Λέοντα και τον Τήμο εμφανίζονται για πρώτη φορά στον ουρανό, τότε οι ετησίες σφυρίζοντας πέφτουν ορμητικά στο πέλαγος. Τότε ταξίδι ούτε με τα κουπιά δεν είναι ευνοϊκό και τότε είναι που μου αρέσουν τα μεγάλα καράβια”,
Η ονομασία μελτέμι προέρχεται από την Τουρκική λέξη meltem και σημαίνει εποχικός άνεμος

Χαρακτηριστικά των μελτεμιών

Η ταχύτητα στην οποία μπορεί να φτάσει ποικίλει. Στο ανοιχτό πέλαγος όπου δεν υπάρχουν εμπόδια, έχουν καταγράφει και ταχύτητες ανέμου της τάξης των 75χλμ/ώρα. Έτσι δεν είναι σπάνιες οι φορές που τα τοπικά λιμεναρχεία απαγορεύουν τον απόπλου των σκαφών. Συνήθως, όμως, φυσούν με ταχύτητα 20 έως 50 χλμ/ώρα και αποτελούν μια πρώτης τάξεως πηγή αιολικής ενέργειας…

Γενεσιουργά αίτια των μελτεμιών και οι ιδιοτροπίες τους
Τα μελτέμια έχουν την προέλευση τους από πολύ μακριά. Η δημιουργία τους οφείλεται σε ένα ισχυρότατο και μεγάλης έκτασης χαμηλό βαρομετρικό σύστημα περίπου 999 millibarsπου εμφανίζεται με συνέπεια φλεγματικού Εγγλέζου τζέντλεμαν κάθε καλοκαίρι πάνω από τη …βορειοδυτική Ινδία και τα οροπέδια του Ιράν. Κατόπιν οι περιφερειακοί άνεμοι αυτού του συστήματος περνούν από το Αιγαίο πέλαγος και την ανατολική ηπειρωτική Ελλάδα. Ο συνδυασμός του υψηλού βαρομετρικού πάνω από τη βαλκανική χερσόνησο και του χαμηλού πάνω από τη Μικρή Ασία προκαλεί, επίσης, τη δημιουργία μελτεμιού.

Τα μελτέμια είναι  φαινόμενα κυρίως της ημέρας. Αντίθετα, κατά τη νύχτα εξασθενούν ή σταματούν τελείως. Δηλαδή, η ισχυρή ένταση του μελτεμιού κατά τις ώρες της ημέρας και η εξασθένιση του τη νύχτα οφείλεται στη μεγάλη διαφορά της θερμοκρασίας ανάμεσα στη ξηρά και τη θάλασσα. Το καλοκαίρι μετά τις μεσημεριανές ώρες η ξηρά θερμαίνεται από την ηλιακή ακτινοβολία γρηγορότερα και περισσότερο σε σχέση με τη θάλασσα. Τότε και ο αέρας που βρίσκεται πάνω από την ξηρά θερμαίνεται, διαστέλλεται, αραιώνει και ανέρχεται υψηλότερα. ¨έτσι πάνω από τις ανατολικές ηπειρωτικές επιφάνειες της χώρας μας και τα εδάφη των νησιών δημιουργείται, ας πούμε, ένα τεράστιο σε έκταση “κενό αέρος” το οποίο σπεύδει αμέσως να γεμίσει ο ψυχρότερος αέρας που βρίσκεται πάνω από τη θάλασσα και που είναι πιο βαρύς οπότε βρίσκεται σε χαμηλότερα στρώματα της ατμόσφαιρας.

Αυτό είναι το φαινόμενο της θαλάσσιας αύρας το οποίο με τη σειρά συμβάλλει στην αύξηση της ταχύτητας των μελτεμιών. Τη νύχτα που επικρατεί αναστροφή του φαινομένου (οπότε εμφανίζεται απόγειος αύρα, δηλαδή άνεμος που φυσά από την ξηρά στη θάλασσα) λόγω μείωσης της διαφοράς θερμοκρασίας στεριά/θάλασσας τα μελτέμια εξασθενούν (…)


Πηγή